سماق یکی از ادویه های شناخته شده در بین ما ایرانی ها به شمار می رود. این ادویه که طعم ترشی دارد، بیشتر برای مواد خوراکی چرب به ویژه انواع کباب مورد استفاده قرار می گیرد. احتمالا شما هم طعم خوشمزه و دلچسب کباب کوبیده به همراه سماق را چشیده اید. اما شاید جالب باشد که بدانید گیاه سماق، گیاهی شهدزاست. در نتیجه اگر عسل تک گل با نام عسل سماق دیدید، تعجب نکنید!
اگرچه ما همه، سماق را به عنوان یک ادویه ترش مزه می شناسیم، اما از شهد شیرین گیاه سماق، عسلی خوش طعم و عطر به وجود می آید. زنبورهای عسل که به شهد این گل علاقه مند هستند، آن را نوشیده و به عسلی مرغوب و البته کمتر شناخته شده تبئیل می کنند. عسل سماق از جمله عسل های خاص است که در کمتر فروشگاه فروش عسل طبیعی پیدا می شود.
در این مطلب نمی خواهیم در مورد عسل سماق صحبت کنیم. می خواهیم به گیاه سماق بپردازیم و از خواصش بگوییم. در یک مطلب مجزا در مورد عسل سماق مفصل صحبت خواهیم کرد.
گیاه سماق چیست؟
سماق یک گیاه یا بهتر است بگوییم نوعی درختچه است که میوه های آن به دلیل طعم ترش و خاص خود، شهرت جهانی دارند. نام علمی این گیاه Rhus coriaria است. در ایران باستان به آن سماک گفته می شده و حالا سماق که نام عربی آن است مورد استفاده قرار می گیرد. نام های زیاد دیگری نیز در طب سنتی ایرانی، عربی و... به آن داده شده است.
درختچه سماق تقریبا 3 الی 4 متر ارتفاع دارد. در نتیجه درخت بلند بالایی نیست اما ارتفاع آن از قد انسان بزرگتر است. مو ریزه های روی شاخه های جدید و دمبرگ ها، عموما خودنمایی می کند. همچنین رنگ حنایی گل های آن، زیبایی و جذابیت زیادی به درخت سماق می دهد. این گل ها در برخی مناطق تا 10 سانتی متر نیز طول دارند.
اما میوه سماق که پرکاربردترین قسمت آن محسوب می شود، یکی از خوشمزه ترین ادویه ها به شمار می رود. بر خلاف آنچه فکر می کنیم این ادویه فقط برای میل کردن کباب سرو می شود، می توان ادعا کرد که در تهیه بسیاری از غذاهای دنیا از سماق به عنوان چاشنی ترشی استفاده شده است.
با برخی عسل های تک گل بیشتر آشنا شوید:
علاوه بر طعم، میوه سماق خاصیت دارویی دارد. طبع آن در طب سنتی سرد و خشک محسوب می شود. این یعنی برای افرادی با مزاج گرم می تواند مفید باشد. همچنین غذاهای به اصطلاح تر از دو طیف سرد و گرم را تحت تاثیر قرار می دهد.
گیاه سماق، گیاهی شهدزاست. به همین علت است که از جمله گیاهانی محسوب می شود که زنبور به سراغ آن می رود. با این حال به دلایل متعددی، تولید عسل سماق بسیار محدود بوده و از جمله عسل های نادر یا کمتر شناخته شده محسوب می شود. با این حال طعم خاصی دارد. در یک مطلب مجزا به معرفی عسل سماق خواهیم پرداخت.
مناطق مناسب برای رویش سماق
یکی از مهمترین نکاتی که باید در مورد گیاه سماق به ویژه برای استفاده و مصرف عسل سماق بدانیم، مناطق رویش این گیاه است. به طور کلی سماق بومی نواحی مدیترانه و جنوب ایتالیا و آسیای شرقی است. در ایران نیز در مناطق مختلفی به صورت خودرو می روید که عموما مناطق کوهستانی هستند. البته با تغییراتی که در این گیاه ایجاد شده، مناسب برای کاشت در مناطق غیرکوهستانی نیز شده اند.
در ایران بیشتر باغ های سماق را در برخی نقاط رشته کوه های البرز و زاگرس مشاهده می کنیم. همچنین در آذربایجان، خراسان و فارس نیز درختچه های سماق وجود دارند. البته این را نیز باید اشاره کرد که در هر منطقه، در ارتفاع خاصی می توان امید به رویش و باردهی این نوع درخت داشت.
تحقیقات نشان داده که این درخت علاقه خاصی به آب و هوای گرم و خشک دارد و در این آب و هوا بهتر رشد می کند. همچنین نیاز به نور فراوان داشته و نمی تواند در سایه زیاد دوام بیاورد. به همین علت مناطق به شدت ابری، برای رشد سماق مناسب نیست. گفته می شود مناطقی که میزان بارش سالیانه آن ها بین صفر تا 350 میلی متر است، مناطق مناسبی برای رشد گیاه هستند.
زمان برداشت میوه سماق
برداشت میوه سماق در اواخر تابستان انجام می شود. این یعنی زمان برداشت عسل سماق، در اوایل تابستان است. در نتیجه اگر قصد خرید عسل سماق را داشته باشید، می توانید در این زمان به زنبورستان های مناطق مختلفی بروید که باغات سماق دارند و از عسل این زنبورستان ها تهیه کنید. البته همانطور که گفته شد، عسل سماق بسیار نادر و با توزیع محدود است.
خواص میوه سماق
میوه سماق همانطور که بیان شد، خواص متعددی دارد. چه در طب سنتی این خواص بیان شده و چه در طب نوین با آزمایش های متعدد به این خواص پی برده اند. این یعنی با ماده ای دارویی درمانی مواجه هستیم که انواع طب آن را پذیرفته و از آن استفاده کرده اند. حتی بسیاری از شرکت های داروسازی از سماق در تولید داروهای خود استفاده می کنندو به ویژه داروهای گیاهی که شرکت های داروسازی برای کنترل چربی خون مورد استفاده قرار می دهند، ممکن است حاوی سماق باشد.
به طور کلی می توان خواص میوه سماق را در خواص زیر خلاصه کرد:
- ضد التهاب: مصرف مناسب و هوشمندانه سماق باعث کاهش التهاب های مختلف در بدن می شود.
- ضد میکروب: سماق هم می تواند برخی از میکروب های درون بدن را از بین ببرد و هم به گندزدایی میوه و سبزیجات کمک می کند
- ضد چربی: اگر دچار کلسترول بالا و چربی خون باشید، سماق می تواند کمک کننده باشد. برای درمان کبد چرب نیز گزینه مناسبی به حساب می آید.
- مدر: از سماق هم برای رفع مشکلات ادراری و هم برای رفع مشکلات روده ای استفاده می شود
- رفع تب و گلودرد: این ماده طبیعی یک ضدتب فوق العاده عالی و بدون هیچ گونوه ضرری است.
- مناسب برای رژیم لاغری: یکی از ویژگی های مهم سماق، اثرگذاری آن برای چربی سوزی است. به همین علت توصیه می شود در رژیم های لاغری مورد استفاده قرار گیرد.
- ضد دیابت: سماق برای افراد دیابتی نیز مناسب است. البته باید حتما زیر نظر پزشک یا طبیب طب سنتی مصرف شود. به طور کلی نمی توان گفت سماق به صورت مستقیم روی درمان دیابت اثر دارد اما می تواند موثر باشد.
- خاصیت آنتی اکسیدانی: این ماده طبیعی سرشار از مواد آنتی اکسیدان است که با رادیکال های آزاد مبارزه کرده و از بروز بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های قلبی و عروقی جلوگیری می کند.
- مفید برای پوست مو: یکی از توصیه های طب سنتی برای تقویت مو به ویژه تقویت رنگدانه های مو، استفاده از دمکرده سماق به عنوان شوینده است.
- و...
جالب است بدانید که بسیاری از این خواص در عسل سماق نیز وجود دارد. علت نیز واضح است. عسل سماق از شهد گل های سماق توسط زنبور عسل تهیه می شود. در نتیجه دور از ذهن نیست که خواص موجود در سماق را در عسل سماق نیز جستجو کنیم. البته به دلیل ترکیب آنزیم های زنبور با شهد سماق، برخی خواص تقویت و برخی خواص کمرنگ تر می شود.
سخن پایانی
سماق یک چاشنی و ادویه شناخته شده است که کمتر در مورد خواص و ویژگی های آن می دانیم. همچنین به دلیل خاص بودن عسل سماق، کمتر کسی این نوع عسل را می شناسد. در این مطلب تلاش کردیم تا به صورت خلاصه به مهمترین نکات در مورد گیاه سماق بپردازیم تا دیگاه جامعی در مورد این گیاه پیدا کنید. در مطلبی مجزا به سراغ ویژگی ها و خواص عسل سماق خواهیم رفت. اگر قصد خرید عسل سماق را دارید، بهتر است در کنار مطالعه این مطلب، ویژگی های عسل سماق را نیز مطالعه کنید.
